رباط زین الدین،یزد

این رباط در۶۰ کیلومتری جاده فعلی یزد – کرمان واقع شده و تاریخ احداثآن همزمان با مجموعه گنجعلیخان کرمان است. کاروانسرا طرحی مدور دارد که پنج برج پیوسته آن را حفاظتمیکنند و یکی از نمونههای نادر در میان کاروانسراهای کشور است. فضای داخلی بنا در سالهای اخیر مرمتشده است.

رباط و چاپارخانه در مقیاس کوچکتر از کاروانسراها میباشد. این رباط در حاشیه محور راه یزد به کرمان واقع شده است و از سبک معماری دوران صفوی برخوردار است. کاروانسرا از طرحی مدور که ۵ برج پیوسته آنرا محافظت میکنند ساختمان بنا آجری و با کیفیت خوبی اجرا شده است، اتاقها، صفه های استراحت مسافران، شاهنشین، شتر خان و بادگیر فضای داخلی کاروانسرا را تشکیل میدهند. در طراحی معماری فضاهای رباط زین الدین، اعداد یک، پنج و دوازده مخلوط شده است. اعدادی که در مذهب شیعه از احترام و تقدیس بالایی برخوردارند. بنای مذکور در حال تبدیل شدن به مهمانسرای سنتی می باشد.

رباط و چاپارخانه در مقیاس کوچکتر از کاروانسراها میباشد. این رباط در حاشیه محور راه یزد به کرمان واقع شده است و از سبک معماری دوران صفوی برخوردار است. کاروانسرا از طرحی مدور که ۵ برج پیوسته آنرا محافظت میکنند ساختمان بنا آجری و با کیفیت خوبی اجرا شده است، اتاقها، صفه های استراحت مسافران، شاهنشین، شتر خان و بادگیر فضای داخلی کاروانسرا را تشکیل میدهند. بنای مذکور در حال تبدیل شدن به مهمانسرای سنتی می باشد.

کاروانسرای زین الدین که از شاهکار معماری دوره صفویه محسوب می شود تنها بنای مدور ایرانی است.

این کاروانسرا در شصت کیلومتری جاده یزد- کرمان و در فاصله پانصد متری از جاده قرار دارد. با توجه به مطالب کتاب جغرافیای کرمان، این کاروانسرا به دستور “زین الدین گنجعلی خان ریگ” حکمران کرمان و به امر “شاه عباس ماضی” در قرن دهم هـ. ق ساخته شد.

کاروانسرای زین الدین از نظر معماری دارای اهمیت خاصی است و نمونه دیگری از آن به جز کاروانسرای بین کاشان و نطنز که ویران شده ، نداریم.

این رباط از کاروانسرای بین شهری است و نقشه این رباط دایره و دارای پنج برج نیم دایره است که به دیواره هشت متری آن متصل اند. ساختمان این بنا از آجر است. پس از سر در نسبتا وسیع ضلع جنوبی، هشتی و سپس صحن دوازده ضلعی قرار دارد. در اطراف صحن، رواق های سکو داری وجود دارد و در انتهای هر رواق اتاق هایی مشابه دیده می شود.

در طرفین هشتی ورودی و پشت اتاق ها، راهروهای وسیع و طولانی قرار دارد که اصطبل چهارپایان بود. فضای ضلع شمالی بنا- گویا شاه نشین- دارای سقفی بلند با کاربندی است. در داخل بنا عمدتا از تزیینات آجر در نما استفاده شده که تابع طرح دوازده ضلعی حیاط یا صحن مرکزی آن است. قسمت شاه نشین در بدنه و سقف دارای اندود گچ و کاربندی است. کنگره ها و تیراندازهای لبه بام، ترکیب انحنای برج و دیواره ها و نمای تمام آجر آن، چهره خاصی به این کاروانسرا بخشیده است.

از بارزترین مشخصه این بنا می توان به قرینه بودن شرق و غرب آن اشاره کرد و آب آن نیز از چشمه تامین می شد که امروزه نیز وجود دارد .

گفتنی است: کاروانسرای زین الدین به شماره ثبتی ۹۲۶ و م