رودخانه زاينده رود بر خلاف همه رودخانه ها ، به جاي آنكه به دريا بپيوندد و به حيات خود ادامه دهد در يك ناحيه كويري داخلي كشور فرو مي رود و از حركت باز مي ايستد، و منشا اثرات فراوان طبيعي است ، در برخي سفره ها و داستانها آمده است بعد از فرو رفتن آب در اين باتلاق ، در دشتهاي كرمان ، به صورت چشمه هايي روان مي شود هر چند از نظر علمي اين موضوع تاييد نشده است در طول تاريخ نام " گاوخوني " و " زاينده رود" به موازات هم مطرح بوده است ، و طومار معروف شيخ بهايي و تقسيمات آب زاينده رود كه از برجسته ترين نمونه هاي ميراث فرهنگي اين مرز و بوم است ، نشان از اهميت حياتي اين رودخانه از ديد مردم در طول تاريخ دارد . از شهر ورزنه كه 25 كيلومتر از طريق جاده شوسه به سمت شرق مي رويم به تالاب مي رسيم (ادامه اين مسير از كنار تالاب به يزد منتهي مي شود ) ، وسعت تالاب 470 كيلومتر مربع بوده كه در حال حاضر 50 كيلومتر مربع آن را آب فرا گرفته است .